İNSANI ANLAMAK
Zihinden Zihniyete Kendimizi Tanımanın Bilimsel Zemini
'Anlam aradığımız için anlam üretiyoruz.”
İnsanı kendisine ‘tanıştırmak’ zorundayız. Zihnin nasıl çalıştığını, duyguların işlevini,
hafızanın kullanımını, deneyimlerin taslaklar üzerinden sınıflandırılıp zihinsel kategoriler
tarafından anlamlandırılmasını, nihayet hepsinin bir bütün olarak bir hikâyede
bütünleştirilmesini kavramak durumundayız. Ancak ondan sonra düşünce ve
davranışlarımızın niteliklerini yorumlama şansımız var.
Bu kitapta Etyen Mahçupyan, zihnin biyolojik evrimle nasıl oluştuğunu ele alıyor, zihniyetin
ise kültürel evrimle nasıl oluştuğu ve çalıştığı konusunda nihayet bir kuram öneriyor ve bunu
temellendiriyor. Biyolojik evrimde genetik hafızanın işlevine benzeyen bir niteliğin kültürel
evrim sürecinde de oluşup oluşmadığı temel sorusundan hareketle, böyle bir niteliğin var
olduğunu ve ‘zihniyet’ olarak tanımlanabileceğini tartışmaya açıyor.
'İnsan kendi üzerine düşünerek kendisini tanıyabilir mi? Bilinçli düşünceye açılan sonsuz
krediler çağında bu soruya verilen cevaplar muhtemelen olumlu olacaktır. Fakat karar ve
davranışların asıl belirleyicileri olsalar da, insanın farkında bile olmadığı bilinçdışı ve
zihniyet kategorilerini hesaba kattığımızda cevap şöyle olmalıdır: ‘Hayır, insan kendi üzerine
düşünerek kendisini tanıyamaz, çünkü bilinçdışını ve zihniyetini ona ancak ilişki kurduğu
başka insanlar gösterebilir.’
Etyen Mahçupyan, bilincin ve düşüncenin bağımsız değişkenler gibi gösterilip kutsandığı bir
dünyada birincinin bilinçdışı; ikincinin zihniyet tarafından nasıl kuşatıldığını anlatıyor ve
daha olgun bir toplumsallık için odaklanmamız ve hesaplaşmamız gereken asıl kategorilere
işaret ediyor.”
Alper Görmüş
'Geçtiğimiz bir kaç yüzyıl içinde derinleşen bilimsel uzmanlaşma, kendini tanıma ve
anlamaya ilişkin sorulara cevap arayanların birbirinden bihaber kalmalarına neden oldu.
Bu kitap nörobilim ile sosyal psikolojiyi bir araya getirerek insanı anlamanın kapısını
aralıyor. Biyolojik ve kültürel adaptasyonu bilimsel bilgiler ışığında bağlantılı olarak
izlerken, hem insanı anlamak için bütüncül bir çerçeve öneriyor, hem de zihinle zihniyet
arasındaki ilişkiyi açığa çıkararak duygu, düşünce ve davranışlarımızın işlevini anlamamızı
sağlıyor.”
İzzet Özberki
Etyen Mahçupyan
Liseyi Robert Kolej’de okudu. Boğaziçi Üniversitesi’nde kimya mühendisliği lisansı ve
işletme yüksek lisansı, ardından Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde ekonomi
yüksek lisansı aldı. Öğretim üyeliği, ticaret, şirket yöneticiliği, senaristlik, danışmanlık ve
köşe yazarlığı yaptı. Çok sayıda televizyon programı yürüttü. Yirmiye yakın kitabı
bulunmaktadır.
